دعای روز شنبه
در طلب رحمت
قالَتْ فاطِمَةُ عَلَیْها السَّلام فی دُعائِها یَوْمَ السَّبْتِ:
1 - «اَلّلهُمَّ افْتَحْ لَنا خَزائِنَ رَحْمَتِکَ وَ هَبْ لَنا الّلهُمَّ رَحْمَةً لاتُعَذِّبُنا بَعْدَها فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ».
2 - «وَ ارْزُقْنا مِنْ فَضْلِکَ الْواسِعِ رِزْقاً حَلالاً طَیِّباً وَ لاتُحْوِجْنا وَ لاتُفْقِرْنا اِلی اَحَدٍ سِواکَ».
3 - «وَ زِدْنا لَکَ شُکْراً وَ اِلَیْکَ فَقْراً وَ فاقَةً وَ بِکَ عَمَّنْ سِواکَ غِنیً وَ تَعَفُّفاً»
4 - «اَللّهُمَّ وَسِّعْ عَلَیْنا فِی الُّدنْیا، اَللّهُمَّ اِنّا نَعُوذُ بِکَ اَنْ تَزْوِیَ عَنّا وَجْهَکَ فِی حالٍ وَ نَحْنُ نَرْغَبُ اِلَیْکَ فیهِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَعْطِنا ما تُحِبُّ وَ اجْعَلْهُ لَنا قُوَّةً فِیما تُحِبُّ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ».1
رحمت
قسمت اول دعا راجع به رحمت خداوند است و آن هم خزائن رحمت او و آن هم فتح و گشایش این خزائن و یکی هم اثر این خزینه است. خزینه‌ی رحمت و گشایش رحمت الهی چه آثاری دارد؟ چگونه رنج را از ما برمی‌دارد؟
در مورد رحمت این نکته را بگویم:
من نمی‌دانم شما در زندگیتان دنبال چه چیزی بوده‌اید، اما حقیقت رحمت در این معناست که تو به حالتی می‌رسی که دیگر رنجی نمی‌بینی و خیلی می‌ارزد که آدم روی پشت اسب‌ها و شترها ران صاف کند و استخوان بساید تا به یک حقیقتی برسد که رنج‌هایش را از دست بدهد و حتی در متن بلاها و گرفتاری‌ها راحت باشد و رنجی نداشته باشد.
رزق
اما قسمت دوم: «وَ ارَزُقْنا مِنْ فَضْلِکَ الْواسِعِ رِزْقَاً حَلالاً طَیِّباً وَ لاتُحْوِجْنا وَ لاتُفْقِرْنا اِلی اَحْدٍ سِواکَ».
ارتباط رحمت با رزق مطرح است، رزق و خصوصیات رزق چیست؟ منشأ این رزق کدام است؟ ویژگی‌ها و عنایت‌هایی که در این رزق برای ما خواهد بود چیست؟ بعدهم «لا تُحْوِجْنا وَ لاتُفْقِرْنا» مطرح است که معنای احتیاج و فقر چیست؟ چه تفاوتی با هم دارند؟ این‌ها نکاتی که در این قسمت از دعا قابل تأمل است.
پس از سؤال از رحمت، سؤال از رزق مطرح می‌شود؛ یعنی آدمی که محتاج رحمت و عنایت‌های حق است، این رزق را می‌خواهد.
«وَ ارْزُقْنا»، درخواست رزق پس از سؤال از فتحِ خزائنِ رحمت و هبه‌ی آن است.
دعای روز یک شنبه
فلاح و نجاح و صلاح
قالَتْ فاطِمَةُ(س) فی دُعائِها یَوْمَ الْاَحَدِ:
«اَللّهُمَّ اجْعَلْ اَوَّلَ یَوْمِی هذا فَلاحاً وَ آخِرَهُ نَجاحاً وَ اَوْسَطُهُ صَلاحاً. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»
«وَ اجْعَلْنا مِمَّنْ اَنابَ اِلَیْکَ فَقَبِلْتَهُ وَ تَوَکَّلَ عَلَیْکَ فَکَفَیْتَهُ وَ تَضَرَّعَ اِلَیْکَ فَرَحِمْتَهُ»1
حضرت سه چیز را از خداوند مسألت می‌کنند. یکی فلاح و رستگاری و دیگری نجاح و دستیابی و سوّمی صلاح و شایستگی.
مفردات
فلاح؛ یعنی رستگار شدن، روئیدن، سربر آوردن و از خاک برخاستن، به پا ایستادن.
نجاح؛ یعنی دستیابی، موفقیت و پیروزی، میوه آوردن، بارگرفتن.
صلاح؛ یعنی شایستگی، درست حرکت کردن، هماهنگ بودن.
نکته‌ای که مطرح است این است که رستگاری و فلاح را در اوّل روز خواستن و دستیابی و پیروزی را در آخر و صلاح و شایستگی را در تمام این مدت و فیما بین این دو، چگونه تحقّق پیدا می‌کند؟
با تأمّل در چند کلمه‌ی انابه و قبول، توکّل و کفایت و تضرّع و رحمت که در قسمت دوّم دعا و بعد از صلوات بر محمّد و آل محمّد مطرح می‌شود و در حقیقت توضیح قسمت اوّل دعا می‌باشد، به کلید این دعا و تحلیل و جواب آن سؤال دست یافته‌ایم.
در فلاح و رستگاری، انابه و قبول و پذیرش حقّ مطرح است، در نجاح و دستیابی، توکّل بر حقّ و کفایت او و در صلاح و شایستگی هم دو عنوان دیگر؛ یعنی تضرّع و رحمت دخالت دارد.
انابه از سوی عبد و قبول و پذیرش از حقّ. توکّل و واگذاری از عبد و کفایت از حقّ. تضرّع و زاری از عبد و رحمت و محبّت از حقّ. انابه و توکّل و تضرّع فعل عبد است و قبول و کفایت و رحمت، فعل حقّ.
این شش عنوان توضیح فلاح و نجاح و صلاح هستند.
1- بحارالانوار، ج 87، ص 338، به نقل از البلد الامین، کفعمی
دعای روز دوشنبه
عبودیّت
قالَتْ فاطِمَةُ(س) فِی دُعائِها یَوْمَ الْاِثْنَیْنِ:
«اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ قُوَّةً فِی عِبادَتِکَ وَ تَبَصُّراً فِی کِتابِکَ وَ فَهْماً فِی حُکْمِکَ. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لاتَجْعَلِ الْقُرْآنَ بِنا ماحِلاً وَ الصِّراطَ زائِلاً وَ مُحَمَّداً صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عَنّا مُوَلِّیاً».1
ترجمه
خدایا! من از تو، قوّت و نیرویی در عبادت و بندگی خودت و بصیرت و نورانیّتی در کتاب و قرآن و فهمی در حکم تو، می‌خواهم. خدایا بر محمّد و آلش درود فرست و قرآن را از ما ناراضی و شاکی قرار مده و صراط را بر ما لرزان نگردان، و محمّد و آلش را از ما روی گردان نساز.
در توضیح فقرات دعا، چند نکته قابل تأمّل است که به آنها اشاره می‌کنم.
یک بحثی است راجع به عبادت و معنای آن و تفاوت عبادت با عبودیّت.
بحث دوّم راجع به قوّت و نشاط در عبادت و عوامل این قوّت است.
و بحث سوّم ارتباط قوّت در عبادت با بصیرت در کتاب و فهم در حکم است. آیا قوّت در عبادت، بصیرت و نورانیّتی در کتاب و فهمی در حکم می‌آورد یا نه؟
و بحث آخر هم ارتباط این همه با شکایت و ناراضی بودن قرآن است.
عبادت و عبودیّت
عبادت همین اعمالی است که در شرع مطرح است مثل نماز و روزه و حجّ و زکات و صدقات و..... که به حدّ رجحان و یا ضرورت رسیده باشد.
عبادت، امر می‌خواهد چه امر استحبابی و چه وجوبی.
عبادت اخلاص می‌خواهد.
پس آنچه که در عبادت مطرح است و شرط می‌باشد، یکی امر است و دیگری اخلاص.
عبودیّت؛ یعنی همین اعمالی که او می‌خواهد و باید امر و اخلاص داشته باشد. و گذشته از این دو، هم مطابق امر او باشد و هم در هنگامی آورده شود که مزاحم نداشته باشد و کار و امر دیگری مزاحم آن نباشد.
اگر من به نماز مشغول شوم در حالی که مکلّف به احسان به مادرم هستم و این که عهده دار او باشم و یا مشغول عبادتی بشوم در حالی که مکلّف به اصلاح امر مؤمنی هستم، این عبادت هست ولی عبودیّت نه؛ چون مزاحم دارد و من مهم‌ترین
1 - بحارالانوار، ج 87، ص 338، به نقل از البلد الامین، کفعمی
کار و عمل را نیاورده‌ام. لذا در عبودیّت سه چیز مطرح است: نیّت، سنّت، اهمیّت، در عبودیّت گذشته از این امر و اخلاص و نیّت و مراعات سنّت، مراعات اهمیّت‌ها مطرح است.
مطلوب فاطمه زهرا(س) از عبادت در اینجا، همین عبودیّت و بندگی و معنای خاصّ است. البته می‌تواند به معنای عامّ آن نیز باشد تا شامل هر دو شود. به هر حال چه این معنا و چه آن معنا در هر دو می‌تواند قوّت و ضعف و کسالت و نشاط وارد شود.
دعای روز سه شنبه
محیطها و موضع‌گیری‌ها
قالَتْ فاطِمَةُ(س) فِی دُعائِها یَوْمَ الثَلاثاء:
«اَللّهُمَّ اجْعَلْ غَفْلَةَ النّاسِ لَنا ذِکْراً وَ اجْعَلْ ذِکْرَهُمْ لَنا شُکْراً وَ اجْعَلْ صالِحَ ما نَقُولُ بِاَلْسِنَتِنا نِیَّةً فِی قُلُوبِنا»
«اَللّهُمَّ اِنَّ مَغْفِرَتَکَ اَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبِنا وَ رَحْمَتَکَ اَرْجی عِنْدَنا مِنْ اَعْمالِنا. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلَ مُحَمَّدٍ»
«وَ وَفِّقْنا لِصالِحِ الْاَعْمالِ وَ الصَّوابِ مِنَ الْفِعالِ»1
ترجمه
خدایا! غفلت مردم را ذکر و آگاهی ما قرار بده. آن لحظه‌ای که مردم غافلند، لحظه‌ی ذکر و بیداری ما باشد.
خدایا ذکر و بیداری مردم را شکر ما قرار بده. هنگامی‌که آنها متذکّر و بیدارند، این بیداری و آگاهی باعث شکر ما شود.
در یک چنین شرایطی که همه متذکّر و بیدارند، تو آن چه را که بر زبان ما از خوبی‌ها جاری می‌شود، نیّت‌ها و ریشه‌هایش را در دل‌هامان قرار بده و محکم و استوار ساز. کاری کن که در دل ما نیّت‌ها و ریشه‌هایش پا بگیرد.
خدایا! غفران تو از گناهان ما گسترده‌تر است و امیدمان به رحمت تو بیشتر از کارهای ما است. خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و ما را موفّق بدار تا صالحات اعمال و کارهای درست و صواب را داشته باشیم.
1- بحارالانوار، ج 87، ص 339، به نقل از البلد الامین، کفعمی
دعای روز چهارشنبه
حفاظت و ستر
قالَتْ فاطِمَةُ(س) فی دُعائِها یَوْمَ الْاَرْبَعاءِ:
«اَللّهُمَّ احْرُسْنا بِعَیْنِکَ الّتی لاتَنامُ وَ رُکْنِکَ الَّذی لایُرامُ وَ بِاَسْمائِکَ الْعِظامِ، وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ احْفَظْ عَلَیْنا ما لَوْ حَفِظَهُ غَیْرُکَ ضاعَ
وَ اسْتُرْ عَلَیْنا ما لَوْ سَتَرَهُ غَیْرُکَ شاعَ. وَ اجْعَلْ کُلَّ ذلِکَ لَنا مِطْواعاً اِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاءِ قَریبٌ مُجیبٌ»|1
ترجمه
خدایا! تو ما را در حراست و حفظ خودت قرار بده، با آن چشمی که نمی‌خوابد و با آن نیرویی که مغلوب نمی‌شود و با آن اسماء و نام‌های بزرگی که تو داری ما را حفظ و حراست کن. خدایا! بر محمّد وآلش درود فرست.
خدایا! تو برای ما حفظ و نگهداری کن. آنچه را که اگر غیر تو بخواهد حفاظتش کند، ضایع شود. و بپوشان بر ما، آنچه را که اگر غیر تو بخواهد بپوشاند، آشکار شود. خدایا از این حفظ و ستر خود برای ما وسیله‌ای در راه اطاعت خودت قرار بده. که تو خواسته‌ها را می‌شنوی و نزدیک هستی و جوابگو.
در بیان حضرت زهرا(س) دو نکته مطرح است. یکی حفاظت و نگهداری و حراست و دیگری ستر و پوشش.
سؤال اساسی که در مورد این دو نکته مطرح است این است که چرا حضرت حفاظت و ستر را می‌خواهد و اصولاً آدمی چه وقتی حفظ و ستر دیگران را می‌خواهد و به آنان روی می‌آورد؟
وقتی تو امکاناتی داری که ارزشمند و زیاد است و از طرفی دشمنان زیادند و آماده‌ی بردن. و به ضعف و ناتوانی خودت هم در حفظ آنها واقف هستی، در این هنگام به دیگری واگذار می‌کنی، به بیمه روی می‌آوری، به لوطی محل‌و...
وقتی که تو عیبی و مشکلی در سر و صورت و یا بدنت داری، از آرایشگر و یا خیّاط محلّ می‌خواهی جوری بپوشاند و طوری لباست را بدوزد که عیب‌های تو مستور بماند و بر دیگران آشکار نشود.
اگر تو توانمندی و مدّعی هستی که می‌توانی حفظ کنی، حفاظت دیگری را نمی‌خواهی. آن جا که ناتوان می‌شوی، یا به خاطر وسعت امکانات و ارزش آنها و یا به خاطر کثرت مهاجمین و نفوذ شیاطین و حضور آنها، رو به سوی دیگری می‌آوری، پناهنده می‌شود و حصن و حفاظت او را می‌پذیری. این‌ها، همه مراتب این مقدار از درک ارزش و درک تنهایی و ضعف و ذلّت خودمان است.
حضرت از خداوند حفاظت و ستر را می‌خواهد. چون هم به نعمت‌ها و عنایت‌های عظیم او واثق است و هم به ضعف و ناتوانی انسان واقف.
در مورد حفاظت و حراست چند سؤال مطرح است. اینکه خداوند چه وقت می‌پوشاند و شرط حفاظت و نگهداری چیست؟ از چه چیزهایی انسان را حفظ می‌کند؟ وسیله‌ی حراست و حفاظت چیست؟ مورد حفاظت چیست و چه چیزهایی را می‌خواهیم حفظ کند؟ حفاظت حق چگونه و به چه نحو است؟
1- بحارالانوار، ج 87، ص 339، به نقل از البلد الامین، کفعمی
دعای روز پنج شنبه
هدایت و تقوا
قالَتْ فاطِمَةُ(س) فِی دُعائِها یَوْمَ الْخَمیسِ:
1 - «اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ الْهُدی وَ التُّقی وَ الْعِفافَ وَ الْغِنی وَ الْعَمَلَ بِما تُحِبُّ وَ تَرْضی»
2 - «اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ مِنْ قُوَّتِکَ لِضَعْفِنا وَ مِنْ غِناکَ لِفَقْرِنا وَ فاقَتِنا، وَ مِنْ حِلْمِکَ وَ عِلْمِکَ لِجَهْلِنا»
3 - «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَعِنَّا عَلی شُکْرِکَ وَ ذِکْرِکَ و طاعَتِکَ وَ عِبادَتِکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمِینَ»1
فراز اوّل: هدایت و تقوا
در فراز اول دعا حضرت می‌گویند من از تو هدایت و تقوی را می‌خواهم، غنا و عفاف را می‌خواهم، عمل به آن چه که تو دوست داری و می‌پسندی را طالبم.
سؤال این است که حضرت خواستار هدایت است، در حالی که خداوند خود عهده‌دار شده و هدایت کرده و فرموده: «اِنَّ عَلَیْنا لَلْهُدی»2. اگر او خلق کرده و آفریده؛ «اَلّذی خَلَقَنِی فَهُوَ یَهْدینِ»3 و اگر او تقدیر و اندازه‌گیری نموده؛ «وَ الَّذی قَدَّرَ فَهَدی»4 او هم هدایت کرده و عهده‌دار شده، اصلاً او شروع کرده و صدا زده و این من هستم که پشت کرده‌ام و بی‌توجّهم؛ «اِنِّکَ تَدْعُونِی فَاُوَلِّی عَنْکَ»5.
خیلی از کسانی که در مسیر حقّ قرار می‌گیرند، خیال می‌کنند که خود شروع کرده‌اند و خدا آنها را فراموش و رها کرده، در حالی که این‌طور نیست. همه‌ی عالم گواه بر این است که او شروع کرده و دعوت نموده و آدمی را هدایت کرده؛ که: « لَوْلا اَنْتَ لَمْ اَدْرِ ما اَنْتَ»6؛ اگر تو نبودی که من بیدار نمی‌شدم؛ به قول شاعر:
1- بحارالانوار، ج 87، ص 339، به نقل از البلد الامین، کفعمی
2- لیل، 12
3- شعراء، 26
4 - اعلی، 3-
5 - مفاتیح الجنان، دعای افتتاح
6- مفاتیج الجنان ، دعای ابوحمزه ثمالی
خواب بودم، سخن عشق تو بیدارم کرد
مست بودم، تشر قهر تو هشیارم کرد
من بی‌مایه کجا و سخن از عشق کجا
لطف بی‌حدّ تو، گستاخ به این کارم کرد1
او دعوت کرده و هدایت نموده و تجلّی این دعوت و هدایت نیز در کلام رسول و اولیای خداست، در اصرار حسین(ع) است. که این‌ها گنج‌ها و عزّت‌های خداوند بر روی زمین‌اند.
دعای روز جمعه
خواسته‌ها
قالَتْ فاطِمَةُ(س) فِی دُعائِها یَوْمَ الْجُمُعَةِ:
1 - «اَللّهُمَّ اجْعَلْنا مِنْ اَقْرَبِ مَنْ تَقَرَّبَ اِلَیْکَ وَ اَوْجَهِ مَنْ تَوَجَّهَ اِلَیْکَ وَ اَنْجَحِ مَنْ سَأَلَکَ وَ تَضَرَّعَ اِلَیْکَ».
2 - «اَللّهُمَّ اجْعَلْنا مِمَّنْ کَاَنَّهُ یَراکَ اِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ الَّذی فِیهِ یَلْقاکَ وَ لاتُمِتْنا اِلاَّ عَلی رِضاکَ».
3 - اَللّهُمَّ وَ اجْعَلْنا مِمَّنْ اَخْلَصَ لَکَ بِعَمَلِهِ وَ اَحَبَّکَ فِی جَمیعِ خَلْقِکَ. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».
4 - «وَ اغْفِرْ لَنا مَغْفِرَةً جَزْماً حَتْماً لانَقْتِرِفُ بَعْدَها ذَنْباً وَ لانَکْتَسِبُ خَطِیئَةً و لااِثْماً».
5 -«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلاةً نامِیَةً دائِمَةً زاکِیَةً مُتَتابِعَةً مُتَواصِلَةً مُتَرادِفَةً بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمِینَ»1
1 - بحارالانوار، ج 87، ص 339، به نقل از البلد الامین، کفعمی
حضرت در قسمت اوّل دعا خواستار قرب و وجاهت و نجح و بهره‌مندی و دستیابی به خواسته‌ها است.
در قسمت دوّم خواستار رؤیت و لقاء و رضایت پروردگار
در قسمت سوّم خواستار اخلاص و محبّت نسبت به همه‌ی مخلوقات و
در قسمت چهارم با تمامی خواسته‌ها، طالب غفران و مغفرت حقّ
و در نهایت هم طالب صلوات بر محمّد و آل محمّد هستند.
